Nota historyczna
Obecność franciszkanów na wyspie można datować na 1230 r., o czym świadczy pierwszy dokument historyczny potwierdzający obecność braci w Cagliari. Uważa się jednak, że pierwsi franciszkanie pojawili się już w 1220 r. w Sassari i w górskiej miejscowości Monte Rasu, gdzie prawdopodobnie spoczywa o. Giovanni PARENTI, pierwszy minister prowincjalny z Hiszpanii, a później, po śmierci św. Franciszka, jego pierwszy następca na czele zakonu (1227-1232). Później na wyspie powstały inne klasztory, zarządzane przez Kustosza zależnego od prowincjała Toskanii, gdyż Sardynia była ósmym wikariatem tej prowincji. Te klasztory to: Monte Rasu 1236; Sassari 1250; Oristano 1252; Cagliari-Stampace 1274; Iglesias 1324 i Alghero 1376.
Etapy wizytacji braterskiej
W dniach 14-22 sierpnia 2024 r. miała miejsce pierwsza wizyta braterska Ministra generalnego, Fra Carlosa A. TROVARELLIEGO, w klasztorach na Sardynii. Odwiedzono cztery klasztory obecne dzisiaj na wyspie, w których pracuje 20 braci, a mianowicie: Cagliari, Sassari, Oristano i Alghero.
Cagliari i Iglesias (14-17 sierpnia)
Pierwszym przystankiem w podróży był klasztor w Cagliari, którego wspólnota składa się z sześciu zakonników. Powierzono im opiekę duszpasterską nad parafią SS. Annunziata, gdzie wspólnota rezyduje, oraz nad parafią San Francesco d’Assisi, położoną niedaleko tej pierwszej. Celebracja Eucharystii w obu kościołach parafialnych, wraz z zakonnikami i wiernymi, była okazją do spotkania z parafianami.
Po wydaleniu z dawnego klasztoru San Francesco di Stampace (1861), bracia powrócili do domu w Cagliari w 1911 roku. Powierzono im kościół SS. Annunziata, który stał się autonomiczną parafią w 1920 roku. Druga parafia, przy kościele San Francesco d’Assisi, była pomyślana jako kontynuacja zniszczonej wcześniej świątyni San Francesco di Stampace; obecny budynek parafialny, zainaugurowany w 1963 roku, jest miejscem licznych działań duszpasterskich i charytatywnych.
Wizyta w Cagliari była kontynuowana 15 i 16 sierpnia. Jednym z punktów programu była pielgrzymka do Bazyliki Matki Bożej z Bonaria, głównej patronki Sardynii, gdzie czczona jest cenna figura Matki Boskiej z Dzieciątkiem, która przybyła tu drogą morską w 1370 roku. Przez historyczną dzielnicę miasta, z katedrą, pałacem królewskim, ratuszem i charakterystycznym bastionem, dociera się do morza, z widokiem na Zatokę Cagliari. Warto wspomnieć o wizycie w punickiej nekropolii miasta, jednej z największych i najstarszych w całym basenie Morza Śródziemnego.
17 sierpnia Minister Generalny miał okazję odwiedzić gotycki kościół San Francesco w Iglesias, miejsce już nie zamieszkiwane przez braci, którzy opuścili to miasto w 2016 roku. Obecność braci w Iglesias sięga najwcześniejszych dni franciszkanizmu; mieszkali tam już w czasach panowania Pizańczyków, które zakończyło się wraz z przybyciem Katalończyków w 1324 roku. Na ministra czekała grupa wiernych z Iglesias, którzy po odejściu braci utworzyli stowarzyszenie zajmujące się opieką i zarządzaniem kościołem i klasztorem. W Iglesias Minister generalny mógł osobiście spotkać się z kardynałem Arrigo MIGLIO, administratorem apostolskim diecezji.
Oristano (17-20 sierpnia)
Po południu 17 sierpnia rozpoczęła się wizyta w klasztorze św. Franciszka w Oristano, do 2017 r. siedzibie dawnej Kurii Prowincjalnej Sardynii, a jeszcze wcześniej, do 1534 r., jednej z Kustodii prowincji toskańskiej. Obecnie mieszka tam trzech zakonników; trzech innych braci z tej samej wspólnoty, ze względów zdrowotnych, mieszka w domach opieki.
Wizyta rozpoczęła się od celebracji eucharystycznej w neoklasycystycznym kościele św. Franciszka, gdzie przechowywany jest cenny krucyfiks, zwany „krucyfiksem Nikodema” (koniec XIV wieku), który w 1912 roku dał imię Prowincji Sardynii. Starożytny gotycki kościół, częściowo widoczny w sąsiednim budynku państwowym, został zastąpiony obecnym neoklasycystycznym okrągłym budynkiem w 1847 r. Kilka lat później (1875 r.) bracia odkupili część starego klasztoru i osiedlili się tam do dziś.
Minister generalny miał również okazję odwiedzić chorych braci mieszkających w różnych placówkach w pobliżu Oristano: emerytowanego biskupa Paolo ATZEI z Sassari, brata Carlo ATZEI i brata Costantino PIRAS.
Następnego dnia, 18 sierpnia, przyszła kolej na klasztor Klarysek Urbanistek. Mieszka tu siedem sióstr, które starannie strzegą starożytnego klasztoru i kościoła. Obecny klasztor został zbudowany w 1343 roku i zachował widoczne ślady starożytnych fundamentów oraz późniejszych renowacji i rozbudowy. Minister generalny wraz z klaryskami i miejscowymi wiernymi celebrował niedzielną Eucharystię oraz tę sprawowaną następnego dnia.
Wreszcie, w mieście Oristano, Generał mógł odwiedzić kościół katedralny pod wezwaniem Matki Bożej Wniebowziętej, który znajduje się kilka kroków od naszego klasztoru i jest stolicą biskupią naszego współbrata brata Roberto CARBONIEGO.
Sassari i Alghero (20-22 sierpnia)
Według niektórych źródeł historycznych franciszkanie przybyli do miasta Sassari w 1220 r.; kościół pod wezwaniem Santa Maria di Betlem został zbudowany około 1270/90 r. i na przestrzeni wieków przeszedł gruntowne modyfikacje i przekształcenia. Obecny kościół, w stylu renesansowym, z kopułą, pochodzi z 1829/34 roku. Błogosławiony Francesco ZIRANO, męczennik w Algierze w 1603 r., który został beatyfikowany w Sassari 12 października 2014 r., tutaj właśnie żył i stąd wyjechał, aby uwolnić chrześcijańskich niewolników w Algierii.
Obecnie wspólnota składa się z pięciu braci. Pomieszczenia klasztorne, duże i częściowo odrestaurowane, wymagają dalszej renowacji; kościół jest obecnie poddawany renowacji i konsolidacji i jest częściowo otwarty dla zwiedzających. W celebracji eucharystycznej w dniu 21 sierpnia wzięła udział spora grupa wiernych, zgromadzonych wokół figury Zaśnięcia Dziewicy Maryi, wystawionej w niedawne święto Wniebowzięcia Maryi, otoczonej majestatycznymi drewnianymi świecznikami, niesionymi w procesji podczas święta 14 sierpnia ku czci Wniebowziętej.
Ostatnim przystankiem braterskiej wizyty był klasztor San Francesco w Alghero, założony przez katalońskich braci w latach 1324/30. Kościół w stylu katalońskiego gotyku pochodzi z 1364 roku. Częściowo zawalił się w 1593 roku i został odbudowany w obecnej formie, widać tutaj wpływy renesansu. Bracia zostali wydaleni z klasztoru w 1863 roku; powrócili w 1940 roku, przyczyniając się swoją pracą ewangelizacyjną, charytatywną i kulturalną do rozwoju miasta i licznych stowarzyszeń wolontariackich. Obecnie wspólnota składa się z trzech braci. Minister generalny miał również okazję spotkać się z biskupem diecezjalnym Mauro Maria MORFINO, który na tę okazję został zaproszony do klasztoru. Poranna Msza św. 22 sierpnia, w obecności licznie zgromadzonych wiernych, oficjalnie zakończyła wizytę braterską u braci i w klasztorach na Sardynii.
Wizyta Ministra generalnego, przyjęta wszędzie z prostotą i radością, przyczyniła się do umocnienia nadziei braci pracujących w czterech klasztorach na wyspie. Minister generalny zachęcił ich do dawania świadectwa i dalszej pracy duszpasterskiej. Każdemu z nich dziękujemy za wspaniałą gościnność, mając nadzieję, że nasza franciszkańska obecność na wyspie będzie doświadczać nowego rozkwitu duchowości i przyniesie wiele powołań.
Fra Silvano BIANCO
